Dankbaarheid: een gelegenheid om te oefenen

Het klopt dat we kunnen zeggen dat we altijd iets aan het oefenen zijn. Het vaakst oefenen we een gewoonte, iets wat vertrouwd is en meestal doen we dat onbewust.

Alle grote wijsheidtradities leren ons dat het leven kostbaar is; wat er op dit moment gebeurt IS het leven. Het leven is geen doel ergens in de toekomst of een bepaalde geestesgesteldheid waar we eens in zullen verkeren. ‘Pluk de dag,’ zeggen deze tradities en ze bedoelen daarmee dat we niets wat ons dit moment biedt als vanzelfsprekend moeten beschouwen, ook niet de mogelijkheden die het in zich heeft. Maar we weten allemaal dat dit gemakkelijker gezegd is dan gedaan vooral wanneer het leven ons echt uitdaagt deze eenvoudige maar diepe levenswijsheid in praktijk te brengen. Gelukkig bieden wijsheidtradities, waaronder dankbaarheid, een breed scala aan oefeningen zodat we onszelf kunnen leren alerter in het moment aanwezig te zijn; een kans die we allemaal ieder moment hebben ongeacht de omstandigheden waarin we leven.

Het klinkt misschien wat abstract, maar een oefening is niets anders dan proberen door middel van herhaling iets onder de knie te krijgen. Oefeningen zijn een weg naar voortdurend groeien en een manier van leren die er toe kan leiden dat we voortuitgang ‘ervaren.’ Of het daarbij nu gaat om dieper in een yoga-houding te komen, om niet te vergeten om in een gesprek adem te halen in plaats van te reageren of om alledaagse activiteiten met meer aandacht te doen, oefeningen kunnen ons helpen om er beter in te slagen onze voornemens uit te voeren.

Als je beseft dat gemoedstoestanden ook vastgeroeste gewoontes kunnen zijn, wordt het mogelijk deze patronen te doorbreken en een nieuwe richting te geven.

Het klopt dat we kunnen zeggen dat we altijd iets aan het oefenen zijn. Het vaakst oefenen we een gewoonte, iets wat vertrouwd is en meestal doen we dat onbewust. Gemoedstoestanden kunnen we net zo goed oefenen als dagelijkse bezigheden. Het kan echt helpen wanneer je veel voorkomende reacties zoals boosheid, angst en projectie beschouwt als gewoontes waar we net zo automatisch mee bezig zijn als met ’s ochtends koffie of thee zetten. Als je beseft dat gemoedstoestanden ook vastgeroeste gewoontes kunnen zijn, wordt het mogelijk deze patronen te doorbreken en een nieuwe richting te geven. Als we bijvoorbeeld met boosheid op iets of iemand reageren en ons op het moment zelf daarvan bewust zijn, betekent dit dat we die reactie kunnen vervangen door iets wat positiever is en meer in overeenstemming met hoe we ons willen gedragen. Om dit te bereiken, moet we om te beginnen dingen met aandacht dingen doen.

Het begrip oefening wordt minder abstract als je bedenkt hoeveel we al oefenen. Met andere woorden: oefening baart kunst. Je wordt bedreven door regelmatig en met toewijding iets eenvoudigs en bekends te oefenen, en het dient als bouwsteen voor alles wat volgt. Zelfs volleerde musici oefenen toonladders. Zonder toonladders kun je geen Beethoven spelen. Hetzelfde geldt voor atleten: wanneer ze niet trainen, kunnen ze geen marathon lopen. Geestelijke leraren moeten regelmatig mediteren om wijze leermeesters te kunnen zijn.

Dit soort oefeningen kenmerkt zich door herhaling, toewijding en een bepaalde verfijnde eenvoud. De vorm van een efficiënte oefening is zelden gecompliceerd, misschien omdat wij van binnen al complex genoeg zijn. Het echte werk zit hem in het worstelen met de geest en in het volharden totdat er iets verandert. Het hart weet dit. Wanneer we deze ideeën over oefening en gelegenheid in ons dagelijkse leven willen toepassen helpt het na te denken over hoe ze ons kunnen verbinden met dankbaar leven.

Broeder David zegt: ‘We kunnen niet dankbaar zijn voor alles wat een gegeven moment ons brengt; toch kunnen we in ieder moment dat ons gegeven wordt dankbaar zijn voor iets. Het geschenk in het geschenk van ieder gegeven moment is gelegenheid. We kunnen het gevoel hebben dat er alleen maar problemen zijn, maar zelfs onze grootste problemen zitten boordevol gelegenheid. Onze problemen veroorzaken heel veel lawaai. Het is niet gemakkelijk om in al dat kabaal de zachte stem van gelegenheid te horen. We hebben geoefende oren nodig. Daarom moeten we onze oren trainen lang voordat moeilijkheden ons overvallen.’

Dankbaarheid is, net als mindfulness of yoga, het oefenen van het bewustzijn en een manier om onze aandacht te trainen, deze te verdiepen en te sturen. Het gaat er niet om een expert in dankbaar leven te worden – iemand die nooit onzeker is over zijn dankbare kijk op het leven – maar om te zien dat dankbaarheid ons een toetssteen voor het leven kan bieden (vooral in moeilijke tijden). Als we ons bewustzijn steeds weer kunnen richten op dankbaarheid helpt dit ons ons perspectief te veranderen of te verruimen. Net als andere vormen van oefenen vergroot dankbaarheid onze veerkracht en maakt ons flexibeler en het is ook een manier om vorm te geven aan en te leren van alles wat we in ons leven meemaken. Door te blijven oefenen, zijn we steeds beter in staat de gelegenheid in ieder moment te herkennen. Oefening helpt ons op het moment zelf te handelen en in het moment zelf zijn leidt tot zoveel meer dat heilzaam is.

We zien dat we altijd oefenen en beginnen zo ons vermogen te ontwikkelen om ons meer bewust te worden van gelegenheden en ons bewustzijn te verleggen naar datgene wat ons, anderen en de wereld dient.

Iedere dag – zelfs de moeilijke dagen, of misschien juist de moeilijke dagen – biedt ons een kans om onze vaardigheden door herhaling en kleine stapjes te ontwikkelen. Met dankbaarheid kunnen we oefeningen toepassen die veel gebruikt worden, zoals onze dag beginnen of eindigen met het schrijven van een dankbaarheidsdagboek, de video ‘ A good day’ bekijken, of artikelen, blogs of gedichten lezen die ons eraan herinneren hoe we dankbaar kunnen zijn. Het uitganspunt van dankbaarheid, net als van zijn naaste familieleden yoga en mindfulness, is ons te helpen te:

1 stoppen – adem te halen en wakker te worden voor het moment.

2 kijken – ons bewust te worden van wat er om ons heen en binnenin ons gebeurt, wat ons eraan herinnert dat het leven een geschenk is en dat er gelegenheden in overvloed zijn, en dan pas

3 gaan – acties te ondernemen die dit groter bewustzijn en dankbaarheid weerspiegelen.

Vaak beginnen we pas echt dankbaarheid te oefenen wanneer we ons realiseren dat we niet volledig in de hand hebben wat er in ons leven gebeurt, en zien dan dat we kunnen kiezen waar we onze aandacht en onze handelingen op richten. We zien dat we altijd oefenen en beginnen zo ons vermogen te ontwikkelen om ons meer bewust te worden van gelegenheden en ons bewustzijn te verleggen naar datgene wat ons, anderen en de wereld dient. Gebruik makend van deze gelegenheden, kunnen we geleidelijk ons hart, onze geest, en ons lichaam op zo’n manier leiden dat we gemakkelijker toegang hebben tot echte dankbaarheid voor het geweldige geschenk dat het leven is – zo kostbaar, zo tijdelijk, en zo de moeite waard om goed voor te zorgen en in nederigheid te prijzen.

Kristi Nelson, directeur van ‘ Network for Grateful Living.’

Vertaling: Annemarie Verschoor – ten Dam

Read in English: Gratefulness: An Opportunity to Practice